به گزارش پایگاه خبری تحلیلی آوای لطیف:۳۰ اردیبهشت؛ سالروز ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی در تقویم جمهوری اسلامی ایران به عنوان «روز ملی جمعیت» نامگذاری شده است.
بر اساس اطلاعات موجود در این روز در سیاست‌های کلی جمعیت به مواردی مانند ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش تعداد فرزندان، کاهش سن ازدواج، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به ویژه در دوره بارداری و شیردهی، پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان، تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزندپروری و با تأکید بر آموزش مهارت‌های زندگی و … اشاره شده است.
امسال دهمین سالگرد ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت است، به همین مناسبت و همزمان با هفته ملی جمعیت بر آن شدیم به اقدامات انجام شده در راستای جوانی جمعیت در گیلان مروری داشته باشیم.
مباحث جمعیتی یکی از موضوعات مهم سال‌های اخیر است. برخلاف آنچه که در دهه‌های گذشته به عنوان یک کشور جوان خوانده می‌شدیم، اینک این ویژگی مهم و تاثیرگذار (به لحاظ تمامی شاخص‌ها از جمله شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و …) کمرنگ شده است.
کاهش ازدواج و متعاقبا کاهش موالید از یک سو، افزایش سن و سالمندانی که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارند از سوی دیگر، زنگ خطری را به صدا درآورده که صاحبنظران بار‌ها آن را گوشزد کرده اند. اما آنچه حائز اهمیت است؛ لزوم فراهم بودن زمینه مناسب و مساعد برای ازدواج جوانان و اشتغال آنها است تا قادر باشند فرزندان خود را با امکانات لازم در سنین رشد تربیت کرده و جوانی جمعیت را حفظ کنند.
در این رابطه تسهیلاتی نیز از سوی برنامه ریزان و قانونگذاران مصوب شده است، اما سوالی که به ذهن متبادر می‌شود این است که چرا در عمل کمتر شاهد کارکرد‌های مثبت و جامع چنین مصوباتی هستیم؟ بی شک برای پرداختن به چنین موضوع مهمی باید با اعداد و آمار، مباحث جمعیتی را پی گرفت تا با در دست داشتن اطلاعات موثق و به روز، برای بهبود وضعیت، بهترین برنامه را ارائه داد.
روابط عمومی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گیلان مطلبی از وحید طیفوری، معاون آمار و اطلاعات این سازمان درباره نقش مهم جوانی جمعیت در حاکمیت یک کشور منتشر کرده است که می‌تواند به بررسی اقدامات مرتبط با جوان سازی جمعیت در گیلان کمک کند. او جمعیت جوان را یکی از محرک‌های اصلی رشد اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور دانست که به عنوان یک نیروی محرکه سرشار از انرژی، موجب افزایش سرمایه‌گذاری و تولید ثروت در کشور می‌شود.
به گفته معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان، طی سال‌های اخیر به ویژه طی ۲ دهه گذشته با مشاهده و اندازه گیری شاخص‌های جمعیتی، شاهد افول جمعیت جوان به ویژه با کاهش باروری و موالید و نسبت جوانی در کشور و استان بوده‌ایم. از این رو با ابلاغ سیاست‌های جمعیتی ضرورت هماهنگی و اقدام موثر در این خصوص آغاز شد. در این راستا بر اساس اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی، قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت پس از موافقت مجلس با اجرای آزمایشی آن به مدت ۷ سال، در ۱۰ آبان ۱۴۰۰ به تأیید شورای نگهبان رسید.
طیفوری افزود: نگاهی گذرا به برخی تسهیلات قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت از قبیل: اعطای زمین و واحد مسکونی به خانواده‌ها، تسهیلات دانشجو‌های متأهل، اعطای وام تا ورود فرزندان به بورس، اختصاص یارانه، تسهیلات جذب نیرو‌های متأهل در دستگاه‌ها، تسهیلات مرخصی زایمان و دیگر موارد نشان از اهم نگاه ویژه قانونگذار برای گذر از وضعیت موجود و افزایش رشد نسبت جوانی جمعیت دارد.
او تصریح کرد: ساختار سنی کشور و گیلان پس از سال ۱۳۶۵ از جوانی جمعیت فاصله گرفته به طوری که سهم گروه سنی ۰ تا ۱۴ ساله طی سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ در کشور و استان به ترتیب ۲۱،۴۵ و ۲۳.۷ درصد کاهش داشته است.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان کاهش باروری و کنترل جمعیت را به عنوان عامل اصلی در کاهش این روند دانست و گفت: پیش بینی روند جمعیتی نشان می‌دهد که در صورت ادامه روند موجود در سال ۱۴۱۵ نسبت جوانی در کشور و استان با کاهش قابل توجه به ترتیب به ۱۷.۷ و ۱۰.۱ درصد برسد.
به گفته طیفوری، نگاهی به وضعیت نسبت جوانی جمعیت گیلان و کشور نشان می‌دهد که نسبت جوانی این استان در سال ۱۳۶۵ تنها ۴ درصد کمتر از مقدار مشابه در کشور بوده است لیکن این اختلاف به مرور زمان بیشتر شده و به ۷.۴ درصد در سال ۱۴۰۳ و ۷.۶ درصد در سال ۱۴۱۵ خواهد رسید. او این موضوع را هم بیانگر کاهش بیشتر نرخ باروری استان گیلان در مقایسه با کشور اعلام می‌کند.
معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان همچنین تصریح کرد: با توجه به روند سالمندی ملاحظه می‌شود علاوه بر کاهش سهم جمعیت ۰ تا ۱۴ سال جمعیت ۱۵ تا ۵۹ ساله نیز در حال کاهش بوده و کاهش نسبت جوانی جمعیت عمدتا به افزایش جمعیت سالمند ۶۰ ساله و بیشتر کمک خواهد کرد.
گیلان پایین‌ترین نرخ باروری در کشور را دارد
طیفوری افزود: بررسی آخرین نتایج نرخ باروری در جدول شماره ۲ نشان می‌دهد که روند این میزان در کشور و گیلان نزولی بوده به نحوی که نرخ باروری کشور و استان از ۲،۰۹ و ۱.۳۵ در سال ۱۳۹۶ به ۱.۶۵ و ۱.۰۶ کاهش پیدا کرده است. البته شیب کاهش نرخ باروری کشور بیش از استان گیلان بوده است.
به گفته او، از طرف دیگر تعداد ولادت‌های ثبت شده در گیلان و کشور نشان می‌دهد که طی دوره ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ به ترتیب با ۲۹،۶ و ۳۳.۳ درصد کاهش نسبت به سال ۱۳۹۵، دارای روند مشابه بوده و کاهش قابل توجهی داشته است. همچنین سهم ولادت‌های ثبت شده استان گیلان از کشور نیز طی این دوره از ۲ درصد به ۱.۹ درصد کاهش پیدا کرده است.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه ریزی گیلان کاهش جمعیت در سنین کار، افزایش بار وابستگی جمعیت، عدم هماهنگی بین جمعیت تولید کننده و مصرف کننده، کاهش نیروی کار مولد و به تبع، تأثیر مستقیم بر رشد اقتصادی را از مشکلات ناشی از کاهش نسبت جوانی جمعیت اعلام کرد.
طیفوری لزوم متناسب سازی تسهیلات «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» و اختیارات ویژه با وضعیت نرخ رشد جمعیتی در استان‌ها و مناطق مختلف حسب شرایط، به کارگیری مشوق‌های اجتماعی، فرهنگی و به ویژه اقتصادی جهت ترغیب به ازدواج و فرزندآوری متناسب با آداب و رسوم فرهنگی مناطق، تأمین اعتبار جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی، افزایش مشاوره خانواده، طرح تسهیل‌گری ازدواج در حاشیه شهرها، افزایش اورژانس‌های اجتماعی، برگزاری کارگاه‌های سبک زندگی، کاهش مرگ و میر کودکان و تسهیل شرایط کاهش ناباروری را از راهکار‌های موثر در افزایش رشد و جوان‌سازی جمعیت برشمرد.
ضرورت مشارکت همگانی برای عبور از بحران جمعیتی در گیلان
استان گیلان با مساحتی حدود ۱۴ هزار و ۴۴ کیلومتر رتبه ۲۸ را در کشور دارد. جمعیت این استان حدود ۲ میلیون و ۵۶۳ هزار نفر اعلام شده است که معادل ۳.۰۵ درصد جمعیت کل کشور محسوب می‌شود. با توجه به اطلاعات سال ۱۴۰۰، تراکم جمعیت در گیلان ۱۸۰.۲ است؛ در حالی که این رقم در کشور معادل ۴۲.۱ بوده و از این نظر گیلان رتبه سوم را به خود اختصاص می‌دهد.
میزان باروری در گیلان ۱.۰۶ نفر است که به نسبت میزان باروری در کشور که رقم ۱.۷۴ است، رتبه ۳۱ را دارد یعنی از نظر میزان سالخوردگی رتبه نخست کشور به این استان تعلق دارد.
دکتر سید محمود رضوانی، معاون بهداشتی و دبیر قرارگاه جوانی جمعیت دانشگاه علوم پزشکی گیلان به مناسبت هفته ملی جمعیت، جلب مشارکت همه دستگاه‌ها و مردم برای عبور از بحران جمعیتی در کشور و استان را خواستار شده است.
به گفته او، پس از ابلاغ قانون جوانی جمعیت در سال ۱۴۰۰ و اجرایی شدن آن از سال ۱۴۰۱ اتفاقات خوبی در حوزه جمعیت در استان گیلان رقم خورده است، به طوری که فرهنگ سازی و فعالیت تمام سازمان‌ها در زمینه جوانی جمعیت و مشارکت مردمی توانسته نتایج خوبی را به ارمغان بیاورد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی گیلان تصریح کرد: با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری بر حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و لزوم اجرای بهینه قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و همچنین فرصت کوتاه برای عبور از بحران جمعیتی و پیشبرد اهداف برنامه ها، روند رشد منفی تعداد ولادت در استان طی سال گذشته نسبت به سال ۱۴۰۱ به میزان ۶ درصد (در گروه سنی مادران ۲۴ – ۲۰ ساله) کاهش داشته است که این آمار نشان دهنده موفقیت برنامه‌ها در جلوگیری از سرعت روند کاهشی موالید در سال گذشته است.
جوانی جمعیت در گیلان مستلزم ترویج ازدواج آسان
آیت الله رسول فلاحتی، نماینده ولی فقیه در گیلان هم در خطبه‌های نماز جمعه اخیر رشت با اشاره به ۳۰ اردیبهشت ماه روز ملی جمعیت و ضرورت فرهنگ سازی و گفتمان‌سازی در این حوزه گفت: گزارش‌های دریافتی از فرزندآوری در جامعه ناخوشایند است که رفع این معضل نیازمند همکاری و نیازمند اقدام جهادی همه دست اندرکاران است.
او با بیان اینکه گیلان پیرترین استان کشور است، افزود: متأسفانه گیلان در فرزندآوری جزء آخرین استان‌های کشور است و رفع این بحران جمعیتی باید با فرهنگ سازی و گفتمان سازی جوانی جمعیت در اولویت کاری مسئولان امر باشد.
امام جمعه رشت با اشاره به اینکه امروزه زوج‌هایی که درآمد مناسبی دارند هم به یک یا ۲ فرزند بسنده می‌کنند، تصریح کرد: توصیه، ترویج و تحکیم خانواده از موارد مهم در گفتمان سازی جوانی جمعیت است که باید به آن توجه شود.
آیت الله فلاحتی ترویج ازدواج‌های آسان و تغییر نگرش در فرزندآوری را از دیگر راهکار‌های جوانی جمعیت اعلام کرد.
فرزندان سرمایه‌های زندگی هستند
زهرا یعقوب نژاد، مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری گیلان نیز در نشست خبری به مناسبت فرا رسیدن روز ملی جمعیت از اجرای تعدادی از طرح‌های ویژه جمعیتی از جمله طرح برگزاری مراسم شکوه مادری با هدف تجلیل از مادران زیر ۴۰ سال دارای ۴ فرزند و بیشتر خبر داد.
او همچنین به طرح نفس (پیشگیری از سقط عمدی جنین)، طرح‌های آموزشی در حوزه جمعیت و فرزندآوری و طرح آموزشی تربیت کنشگر جمعیت اشاره کرد و گفت: ۳ طرح جوانی جمعیت شامل فرزندان تحول آفرین «فتان»، مشاوره خانواده محله محور با رویکرد ایرانی اسلامی و با هدف بهبود و مدیریت آسیب‌های اجتماعی، افزایش آگاهی عمومی و تلاش در راستای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های مردمی در راستای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و طرح جامع آموزش و تربیت کنشگران جمعیتی در استان در دست اجرا است.
دبیر ستاد خانواده و جمعیت استان گیلان افزود: به جای شعار «فرزند کمتر؛ زندگی بهتر» که در گذشته‌ها مطرح می‌شد اکنون باید شعار «فرزندان؛ سرمایه‌های زندگی هستند» مطرح شود و فرهنگ‌سازی موضوع جوانی جمعیت و فرزندآوری مهم بوده و رسانه‌ها در این موضوع نقش موثری دارند.
یعقوب نژاد بر لزوم شناسایی، معرفی و توانمندسازی گروه‌های مردمی و فعال در حوزه جمعیت تأکید و تصریح کرد: شناسنامه جمعیتی استان و ۱۷ شهرستان بر اساس ۳۰ شاخص از جمله نرخ باروری، ولادت، سن ازدواج زنان و مردان، فاصله ازدواج و فرزند اول، طلاق، سالمندی و … تدوین شده است.
کاهش جمعیت چالش نظام سلامت گیلان است
دکتر محمدتقی آشوبی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گیلان نیز به مناسبت هفته ملی جمعیت در اجلاس شبکه تحقیقات عوامل اجتماعی مؤثر بر سلامت (SDH) کشور در سالن همایش‌های دهکده ساحلی انزلی یکی از عوامل اجتماعی مؤثر در سلامت را کاهش زاد و ولد و نرخ باروری پایین برشمرد و گفت: امروزه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های نظام سلامت در دنیا و ایران، کاهش زاد و ولد و پایین بودن نرخ باروری است.
او با بیان اینکه از سال ۱۳۹۶ تاکنون یک هزار و ۹۳۵ فقره تحقیقات در حوزه باروری در کل کشور انجام شده است، افزود: باید بررسی و پایش شود که این میزان تحقیقات چه تأثیری در افزایش نرخ باروری و تعادل در این شاخص نظام سلامت داشته و چقدر از نتایج تحقیقات دانشمندان ما بهره گرفته شده است؟
رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان با اذعان به اینکه باروری در این استان پایین‌ترین نرخ در کشور را دارد، تصریح کرد: ما طرح پیشنهادی به وزارت بهداشت و سازمان برنامه مبنی بر بیمه و پرداخت حقوق به زنان خانه‌دار غیرشاغل صاحب فرزند را داده و در آن تأکید کردیم که به ازای هر یک فرزند، ضمن پرداخت حقوق، سن بازنشستگی هم به تناسب آن کاهش پیدا کند؛ این طرح از دانشگاه علوم پزشکی گیلان مورد قبول واقع نشد، اما بیمه تأمین اجتماعی روستاییان و عشایر این طرح را اجرایی کرد و خوشبختانه این بیمه برای زنان غیرشاغل دارای حداقل ۳ فرزند در حال اجرا است.
سالمندی، ابربحران آینده نه چندان دور
دکتر آشوبی چالش بعدی در حوزه بحران جمعیت را سالمندی اعلام کرد و یکی دیگر از چالش‌های نظام سلامت پدیده و بحران سالمندی دانست و با بیان اینکه سالمندی شاخصی هزینه‌بر و کاربر است، گفت: بسیاری از استان‌های شمالی و همچنین استان‌های غیرمولد با پدیده سالمندی مواجه هستند.
او همچنین با اشاره به اینکه سالمندی ۸۰ درصد کل منابع نظام سلامت را به خود اختصاص می‌دهد، افزود: سالمندی در آینده نه چندان دور به ابربحران تبدیل می‌شود و باید مراکز توانبخشی را همچون مراکز بیمارستانی و درمانی در مناطق مختلف ایجاد کنیم.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان با بیان اینکه تحقیقات در حوزه سالمندی کاربردی نیست و اگر هم تحقیقاتی در این رابطه وجود دارد، هنوز مورد پذیرش تصمیم‌گیران و سیاستگذاران قرار نگرفته است، تأکید کرد: اعضای هیئت علمی باید برای سالمندی مداخله تعریف و الزامات و نیازمندی‌های آنان را تبیین کنند.
سقط عمدی در گیلان بسیار زیاد است
دکتر آشوبی همچنین در نخستین نشست استانی جوانی جمعیت و حمایت از خانواده این استان در تالار غدیر استانداری با اشاره به قانون جامع جوانی جمعیت و سهم قابل توجه این قانون در حوزه دانشگاه علوم پزشکی گیلان و وزارت بهداشت گفت: از زمان ابلاغ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بالای ۸۰ درصد از مواد قانونی در استان اجرا شده است.
او افزود: نرخ باروری کلی در گیلان از ۱/۳۸ در سال ۱۳۹۵ به ۱/۰۶ در سال ۱۴۰۰ رسید و خوشبختانه طی ۲ سال اخیر شیب تند کاهش موالید در استان نسبتا مهار و منفی شده است.
